BOQ – Bill of Quantities / Metraj Cetveli

Sedat Onat

7 Şub6 dakikada okunur

Güncelleme tarihi: 10 Şub

“An investment in knowledge, pays the best interest." - Benjamin Franklin

BOQ – Bill of Quantities (Metraj Cetveli) Nedir?

Bill of Quantities (BOQ) / Metraj Cetveli, bir inşaat projesinde yer alan tüm iş kalemlerini, miktarlarını, ölçü birimlerini ve teknik detaylarını içeren dokümandır.

BOQ, genellikle miktar hesap uzmanları (quantity surveyors) veya yapı maliyet uzmanları tarafından hazırlanır ve projeye ait tüm iş kalemlerini, tanımlarını, miktarlarını ve ölçü birimlerini içerir. Bu belge, projenin tasarım çizimleri ve teknik şartnamelerinden türetilir.

BOQ teklif aşamasında hazırlanır, ancak bu hem işveren hem de ana yüklenici tarafından hazırlanabilir.

İşveren’in verdiği paket üzerinden yüklenicinin hazırlaması: Bu genellikle acil durumlar veya syı olarak yetersiz işveren ekipleri sebebi ile olur.
İşveren’in tüm detayları ile kendisinin hazırlaması: Acil olmayan projelerde en doğru yöntemdir.

BOQ hem işverene hem de yükleniciye rehberlik ederek, projenin maliyet kontrolü, ödeme planları ve Claim ve Change Order yönetimi süreçlerinde kritik bir rol oynar.

BOQ’nun İşveren tarafından hazırlandığı durumlarda, yüklenici firmalar, tekliflerini aynı temel üzerine inşa eder, böylece fiyatlandırma süreci adil ve şeffaf bir şekilde gerçekleşir. Bu anlamda TBE - Technical Bid Evaluation / Teknik Değerlendirme makalesini okumanız konuya hakim omanız için elzemdir.

BOQ Nasıl Hazırlanır?

Alan Uzmanlığı (Field of Expertise) gerektiren BOQ hazırlığı aynı zamanda dikkat gerektiren bir iştir.

Bu anlamda BOQ’nun doğruluğu, ölçüm kurallarına tam uyum ile sağlanır.

“Accuracy in measurement is critical for a reliable BOQ. Errors can lead to disputes and inaccurate cost estimates.” (What is The Purpose of Bill of Quantities)

Genel anlamda BOQ hazırlık aşamaları aşağıdaki gibidir:

1. Proje dökümanları incelenir

o Teklif seti detaylıca incelenir ve eksikler uyumsuzluklar kontrol edilir.

o Projeler, şartname ve spesifikasyon ışığında detaylıca incelenir.

2. İş kalemleri tanımlanır

o Proje, şartname, spessifikasyonlar ve sözleşme detayları gözönünde bulundurulur.

o Takip edilebilecek en alt detayda (LOD – Level of Detail: 100, 200, 300, ...) kategorilere ayrılır. Bu noktada temenni değil teyyit bazlı gitmek gereklidir. Aksi halde planlama, maliyet kontrol ve hakediş süreçlerinde sorunlar yaşanması muhtemeldir.

3. Doğru ölçüm birimleri ile miktarlar belirlenir

o Her bir imalat veya işçilik kalemi, takip edilebilecek birimlerde hesaplanır.

Örneğin:

Beton: m³
Demir: ton
Boru: metre
Kablo: metre
Yüzey kaplama malzemeleri (Halı, duvar kağırı, linolyum, vb.): m²
Yüzey işleme malzemeleri (Sıva, alçı, boya, macun, epoksi, vb.): m²

4. Birim fiyatlar hesaplanır

o Malzeme ve işçilik maliyetleri ayrıştırılır

§ Malzeme

§ İşçilik

§ Malzeme + İşçilik

o Malzemeler için kapıya araç üzerinde teslim DDP (Delivery Duty Paid) hesabı öncelenir

o Gümrük vergileri, broker ve diğer tüm süreçler için gerekli ek masraflar hesaplanır

o Her bir BOQ kalemi için ayrı ayrı birim fiyat analizleri hazırlanır. Bunların backup dosyaları yapılandırılmış bir şekilde saklanır.

5. BOQ Formatı ve açıklamalar oluşturulur

o Yapılacak işin şekline göre, genel formatın dışına çıkılmamak şartı ile uygun bir BOQ formatı oluşturulur.

o Hesaplamalar yapılırken nelere dikkat edildiği, nelerin dahil nelerin hariç tutulduğu detaylıca belirtirlir.

6. BOQ’nun gözden geçirilmesi ve onayı

o Konunun uzmanlarına ve mümkünse projeyi gerçekleştirecek ekibe kontrol ettirilip onayları alınır.

o Herkesin hemfikir olduğu yapı teklif ekine konulmak üzere teklif grubuna ve/veya yönetime sunulur.

BOQ Kullanımının Küresel Standartları [1]

BOQ, farklı ülkelerde ve projelerde farklı ölçüm kurallarına ve formatlara göre hazırlanır. Her bölge, kendi endüstri standartlarını kullanarak BOQ’nun doğruluğunu ve tutarlılığını sağlamaya çalışır.

Önde Gelen BOQ Standartları

1. NRM2 (New Rules of Measurement 2) – Birleşik Krallık

o Royal Institution of Chartered Surveyors (RICS) tarafından geliştirilmiştir.

o İngiltere’de yaygın olarak kullanılan BOQ standardıdır.

o İş kalemlerinin net bir şekilde tanımlanmasını ve karşılaştırılmasını sağlar.

2. POMI (Principles of Measurement International) – Uluslararası

o Orta Doğu ve Asya’da yaygın olarak kullanılan BOQ standardıdır.

o Chartered Institute of Building (CIOB) tarafından geliştirilmiştir.

o Büyük ölçekli altyapı projelerinde sıkça tercih edilir.

3. CSI MasterFormat – ABD ve Kanada

o ABD ve Kanada’daki projelerde kullanılır.

o İş kalemleri 50’den fazla bölüme ayrılmış detaylı bir BOQ formatına sahiptir.

o Özellikle bina projeleri için uygundur.

4. ARMM (Agreed Rules of Measurement of Materials) – Avrupa

o Avrupa’daki birçok ülkede kullanılan malzeme bazlı BOQ hazırlama standardıdır.

o Ölçüm yöntemleri ve hesaplama standartlarını belirler.

5. SMM7 ve CESMM4 (Standard Method of Measurement)

o SMM7 (Standard Method of Measurement 7) özellikle bina projelerinde kullanılır.

o CESMM4 (Civil Engineering Standard Method of Measurement) altyapı projeleri için uygundur.

BOQ Hazırlanırken Kullanılan Araçlar [1]

BOQ hazırlanırken aşağıdaki araçlar ve yazılımlar kullanılabilir:

AutoCAD: Çizimlerden metraj çıkarmak için gereklidir.
BIM (Building Information Modeling) Yazılımları: Revit ve Tekla gibi programlar, BOQ verilerini modelleme üzerinden çıkarma imkanı sunar.
Microsoft Excel: Temel hesaplamalar ve BOQ düzeni oluşturmak için kullanılır.
Bluebeam Revu: PDF çizimler üzerinden ölçüm yapmayı sağlar.
CostX: Metraj hesaplama ve fiyatlandırma yazılımıdır.
PriMus: BOQ hazırlamak için kullanılan profesyonel bir yazılım.
Candy CCS: İnşaat projeleri için tahminleme ve maliyet yönetimi.
PlanSwift: İnşaat ölçümleri için dijital ölçüm aracı.

BOQ – Bill of Quantities (Metraj Cetveli) Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kesin Ölçümler: Yanlış hesaplamalar majör maliyet ve süre sapmalarına neden olabilir.
Ölçüm Kurallarına Uygunluk: Standart kurallara göre ölçüm yapılması gereklidir. [1]
o NRM2 - New Rules of Measurement 2: Birleşik Krallık'ta yaygın olarak kullanılan ve Royal Institution of Chartered Surveyors (RICS) tarafından geliştirilen bir ölçüm standardıdır. İnşaat projelerinde maliyet tahmini ve metraj çıkarılması için kullanılır. NRM2, özellikle bina projelerinde kullanılmak üzere tasarlanmıştır ve proje yönetimi süreçlerinde tutarlılık sağlar.

o ARMM (Agreed Rules of Measurement of Materials): özellikle malzemelerin ölçülmesi ve fiyatlandırılması için kullanılan bir standarttır. Bu yöntem, inşaat projelerinde kullanılan malzemelerin miktarlarının nasıl ölçüleceğini ve raporlanacağını belirler. ARMM, daha çok malzeme odaklı bir ölçüm standardıdır ve özellikle BOQ hazırlanırken malzeme miktarlarının doğru bir şekilde hesaplanmasını sağlar.

Düzenli Güncellenme: Proje ilerledikçe BOQ de belirli aralıklarla revize edilmelidir.
Kar ve Risk Hesaplamaları: Fiyatlandırma yapılırken yüklenici karı hesaplanırken, olası riskler de göz önünde bulundurulmalıdır.

BOQ – Bill of Quantities (Metraj Cetveli) Hazırlarken Yapılan Yaygın Hatalar

Hatalı veya eksik hazırlanmış bir BOQ, ciddi maliyet sapmalarına, zaman kayıplarına ve sözleşme ihtilaflarına yol açabilir. Bu sebeple aşağıdaki maddelere ehemmiyet verilmesi elzemdir.

1. Eksik veya Yanlış İş Kalemi Tanımlamaları

Genel ve belirsiz ifadeler: "250 mm kalınlığında gaz beton duvar inşası" yerine "Duvar işleri" yazılması

2. Yanlış Ölçüm ve Metraj Hesaplamaları

Metraj hataları, BOQ’nun en kritik yanlışlarından biridir. Yaygın hatalar:

Eksik veya fazla metraj hesaplaması: Duvar alanı hesaplanırken pencere açıklıklarının hesaba katılmaması.
Ölçüm birimi hataları: LumpSum biriminin yoğun kullanımı, farklı kalınlıkların olduğu noıktalarda m² yerine m³ kullanımı, vb.

3. İş Kalemleri Arasındaki Örtüşme ve Çakışmalar

Aynı işin farklı BOQ kalemleri altında tekrar edilmesi veya eksik bırakılması yaygın bir hatadır. Örneğin:

Kazı işleri ve dolgu işleri birbirinden bağımsız hesaplandığında hacim farkları oluşabilir.
Elektrik ve mekanik işler arasında örtüşmeler görülebilir. Örneğin, kablo kanalları hem elektrik BOQ’sunda hem de mekanik BOQ’da hesaplanabilir.

4. Birim Fiyat Analizinde Eksiklikler ve Hatalar

Birim fiyatlar belirlenirken yapılan yaygın hatalar şunlardır:

Eksik maliyet bileşenleri: Lojistik, gümrük vergisi, montaj işçiliği, vb.
Güncellenmemiş fiyatlar kullanımı: Eski piyasa verileri nedeniyle yanlış tahminler. (Libya fiyatlarını Rusya’da kullanan bile oluyor).

5. BOQ’nun Güncellenmemesi ve Revize Edilmemesi

Proje revizyonlarının BOQ’ya yansıtılmaması
Değişiklik taleplerinin (Change Orders) ve ek iş kalemlerinin güncellenmemesi

6. Planlama, Maliyet Kontrol ve Satınalma ile örtüşmeyen yapı

Bu konuda öğrenilmiş bir çaresizlik mevcut ve hemen her proje bu uyumsuzluğun sorunlarını her rapor döneminde yaşamakta. Bu uyumsuzluğun sonucunda da:

Hakediş süreçlerinde uyuşmazlıklar oluşur
Tamamlanmış iş kalemleri için uygun ödeme yüzdeleri hesaplanamaz
Departmanlar arası bilgi alışverişinde uyumsuzluklar oluşur.

Özetle...

“The Bill of Quantities is a vital document in the construction industry. Its accurate preparation ensures fair tendering, cost control, and efficient project management.” (Bill of Quantities Explained)

BOQ, inşaat projelerinde maliyet yönetimi, şeffaf ihale süreci ve verimli proje yönetimi için vazgeçilmez bir dokümandır. Doğru hazırlandığında ve etkin kullanıldığında, tüm taraflara büyük avantajlar sunar.

Son olarak, Makale bir Satınalma Profesyoneli gözü ile yazıldığından eksiklikler olabilir. Bu anlamda özellikle aşağıdaki başlıklarda ek araştırma yapılabilir